Ülkemiz eşsiz coğrafik özelliklere sahiptir. Özellikle Davis (1971) tarafından keşfedilen ve “Anadolu Diyagonali” olarak isimlendirilen bir coğrafik sınırla birlikte ülkemizdeki canlı biyoçeşitliliği muazzam ölçüde artmaktadır. Davis (1971) “Türkiye’nin Bitkileri” isimli çalışmasında bu coğrafik sınırın batısında bulunan bazı bitkilerin doğusunda olmadığı ve tam tersi şekilde doğusunda olan bazı bitkilerin batısında olmadığını keşfetmiştir. Sonraki birçok araştırmacı da yaptıkları bilimsel çalışmalarla birlikte Anadolu Diyagonalinin ülkemiz biyoçeşitliliği üzerine olan etkileri açıkça ortaya konulmuştur (Gür 2017).
Bu eşsiz coğrafik özellikler bitki ve hayvan biyoçeşitliliğinin yanında mantar biyoçeşitliliğini de desteklemektedir. Mikorizal mantarlar bitkilerle simbiyotik yaşamaktadır ve bu ilişki vasıtasıyla da zengin bitki biyoçeşitliliği ile mantarların dağılımı zenginleşmektedir. Bu simbiyotik ilişkinin yanı sıra, parazitik veya saprofitik olan mantarlar da bitki biyoçeşitliliğinden doğrudan etkilenmektedir.
Son yıllarda ülkemizdeki bilimsel çalışmalar ışığında ülkemizdeki mantar biyoçeşitliliğinin ne kadar zengin olduğu ortaya çıkmıştır. Sesli ve ark. (2020) tarafından yayınlanan “Türkiye Mantarları Listesi” isimli kitapta yaklaşık 5000 mantar türü listelenmiştir. Fakat kitabın yayınlandığı tarihten itibaren yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda daha birçok mantar türü rapor edilerek ülkemiz biyoçeşitliliğine katkı sağlanmıştır.
Bu kadar zengin bir coğrafyada trüf mantarları yetişiyor mu?
Akdeniz iklim kuşağında bulunmamızdan dolayı trüf mantarları ülkemizde doğal olarak gelişim göstermektedirler. Fakat ülkemizden rapor edilen trüf mantarı türleri Avrupa ve Amerika kıtalarıyla kıyaslandığında henüz yeterli değildir. Çünkü ülkemizde trüf mantarı biyoçeşitliliği üzerine yapılan bilimsel araştırmalar henüz yeni başlamıştır. Bu durumunun muhtemel nedeni trüf mantarlarının toprak altında yetişmelerinden dolayı arazide belirlenmelerinin zor olmasıdır. Fakat son yıllarda sosyal medyanın da etkisiyle amatör ve profesyonel düzeyde mantarlara olan ilginin artmasıyla birlikte trüf mantarlarına olan ilgi de artmaktadır. Özellikle profesyonel trüf mantarı toplayıcıları buldukları çeşitli trüf mantarı türlerini akademik çevrelerle paylaşmakta ve böylece hazırlanan bilimsel raporlarla birlikte ülkemiz trüf mantarı biyoçeşitliliğine katkılar sağlanmaktadır.
Ülkemizde trüf mantarı biyoçeşitliliğinin bir arada rapor edildiği iki kontrol listesi yayınlanmıştır. Bu kontrol listeleri diğer birçok araştırmacı tarafından yayınlanan makaleleri biraraya getirerek tek bir kaynak oluşturması bakımından önemlidir.
Şen ve ark. (2016) tarafından yayınlanan ilk kontrol listesinde 67 trüf türü rapor edilmiştir (tam listeye erişmek için bakınız: https://www.researchgate.net/publication/327437475_Checklist_of_Turkish_Truffles). Daha sonra Akata ve ark. (2022) tarafından yayınlanan ikinci kontrol listesinde rapor edilen trüf sayısı 104 olarak tekrar güncellenmiştir (tam listeye erişmek için bakınız: https://www.researchgate.net/publication/364825645_Truffle_Checklist_of_Turkey_II_with_A_New_Record). İki kontrol listesinin yayınlandığı zaman aralığının kısa olmasına rağmen ülkemizden rapor edilen trüf sayısının büyük oranda arttığı görülmektedir. Bu artış ülkemizde son yıllarda trüflere olan ilginin artmasından kaynaklanmaktadır.
Ülkemizin ekolojik özellikleri dikkatle incelenirse trüf mantarlarının gelişimi için oldukça elverişlidir. Bu konuda yapılacak olan bilimsel çalışmalarla birlikte birçok trüf mantarı türünün ülkemizde tespit edilmesi kaçınılmazdır. Bu duruma en güzel örnek ilk defa ülkemizde belirlenerek Doğan ve ark. (2018) tarafından bilim dünyasına kazandırılan Balsamia gunerii (H.H. Doğan, Bozok & Taşkın) K. Hansen & X.H. Wang verilebilir.
Trüf mantarları konusunda yoğunlaşacak araştırmalarla birlikte ülkemizin doğal zenginliklerinin gün ışığına çıkması dileğiyle…
Kaynakça
Akata I., Şen İ., Sevindik M., Kabaktepe Ş., 2022. Truffle Checklist of Turkey II with A New Record. Turkish Journal of Agriculture – Food Science and Technology, 10 (10): 1913 – 1920.
Davis P.H. (1971), Distribution Patterns in Anatolia with Particular Reference to Endemism, Plant life of South-West Asia, Edinburgh: Botanical Society of Edinburgh, ss. 15 – 27.
Doğan HH, Bozok F, Taşkın H. 2018. A new species of Barssia (Ascomycota, Helvellaceae) from Turkey. Turkish Journal of Botany, 42 (5): 636-643.
Gür H., 2017. Anadolu Diagonali: Bir Coğrafi Sınırın Anatomisi. Kebikeç, 43: 177 – 188.
Sesli E., Asan A., Selçuk F. (Ed.), Arabacı Günyar Ö., Akata I., Akgül H., Aktaş S., Alkan S., Allı H., Aydoğdu H., Berikten D., Demirel K., Demirel R., Doğan HH., Erdoğdu M., Ergül CC., Eroğlu G., Giray G., Halik Uztan A., Kabaktepe Ş., Kadaifçiler D., Kalyoncu F., Karaltı İ., Kaşık G., Kaya A., Keleş A., Kırbağ S., Kıvanç M., Ocak İ., Ökten S., Özkale E., Öztürk C., Sevindik M., Şen B., Şen İ., Türkekul İ., Ulukapı M., Uzun Ya., Uzun Yu., Yoltaş A., 2020. Türkiye Mantarları Listesi. Ali Nihat Gökyiğit Vakfı Yayını. İstanbul.
Şen İ., Allı H., Civelek H.S. 2016; Checklist of Turkish Truffles, Turkish Journal of Life Sciences, 1 (2): 103 – 109.
