Trüf mantarları, eşsiz aromaları nedeniyle gastronomik olarak oldukça değerli mantarlardır (bkz. Trüfler neden aroma yaymaktadır?) ve bu nedenle trüf mantarlarına olan ilgi gün geçtikçe artmaktadır. Fakat iklim krizi, doğal alanların tahribatı gibi nedenlerle doğadan toplanan trüf mantarlarının miktarı gün geçtikçe azalmaktadır. Bu nedenle, trüf mantarları XIX yy.’dan beri kurulan bahçelerde insan müdahalesi ile üretilebilmektedir (bkz. Modern Trüf Tarımı). Josep Talon ile başlayan trüf mantarı yetiştiriciliği mikoloji ve ormancılık alanlardaki gelişmeleri takiben her geçen gün optimal seviyeye çıkmaktadır. Günümüzde ise trüf mantarı başarılı şekilde kurulan bahçelerde yetiştirilebilmektedir.
Trüf mantarı yetiştiriciliğinde uzmanlaşmış seralarda trüf mikorizalı fidanlar üretilmektedir. Bu özel fidanların temin edilmesinden sonra oldukça kritik bir soru ortaya çıkmaktadır:
“Trüf mantarı bahçelerini nereye kurmalıyız?” veya “Trüf nerede yetişir?”
Bu sorunun trüf mantarı yetiştiricileri tarafından titizlikle cevaplanması gerekmektedir. Çünkü trüfler hayat döngülerinin tamamını toprak altında geçirmektedir. Bu nedenle, trüf bahçesi kurulması planlanan arazilerin trüflerin ve konukçu bitkilerin gelişimini destekler nitelikte olması gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki, istenilen mikorizaya sahip kaliteli fidanlar kullanılarak uygun olmayan bir araziye bahçe kurulması durumunda trüf mantarı yetiştirilemeyebilir ve oldukça düşük verim elde edilebilir.
2022 yılında, bu soruya cevap vermek ve Türkiye’deki yatırımcılara yol göstermek amacıyla “Trüf Kültivasyonunda Arazi Seçimi” başlıklı bir makale yayınlanmıştır (tam metne ulaşmak için https://www.researchgate.net/publication/362539940_Truf_Kultivasyonunda_Arazi_Secimi). Bu makalede bazı ticari değere sahip trüf türlerinin ekolojik istekleri irdelenmiş ve arazi seçimi konusunda pratik bilgiler derlenmiştir. Bundan sonraki bölümde makale içindeki trüf arazisi seçimi ile ilgili olarak belirtilen bilgiler kısaca tartışılacaktır.
Makaleye göre, trüf mantarı yetiştiriciliğinde arazinin toprak özellikleri ile bulunduğu bölgenin ikliminin dikkat edilmesi gerekmektedir. Toprak özellikleri trüf mantarı yetiştirme başarısını doğrudan etkileyebilmektedir ve araziler kurulmadan önce araziden toprak örneği alınarak trüf üretimi için uygun olup olmadığı belirlenmelidir. Makalede trüf arazilerinin toprak özelliklerinin belirlenmesinin önemine vurgu yapılmaktadır. Fakat, yatırımcı adaylarının toprak örneklemesi yaparken dikkat etmesi gereken hususlara yer verilmemiştir. Bu nedenle, öncelikli olarak toprak örneklemesi ile ilgili pratik bilgiler vermek istiyorum.
Toprak Örneklerinin Alınması:
Toprak örneği alınırken arazinin durumu öncelikle tespit edilmelidir. Arazi fiziksel olarak bakıldığında farklı toprak tipleri görülüyorsa her bir toprak tipi kendi içinde ayrı ayrı değerlendirilmelidir ve her birinden toprak örneği alınmalıdır.
Toprak örnekleri alınırken belirlenen parsel içinde rastgele noktalardan 4 – 6 örnek toprağın yüzeyinden 30 cm derinliğe kadar bir bel küreği kullanılarak “V” şeklinde bir profil çıkartılmalıdır. Bu profil çıkartıldıktan sonra bir kenarından 0 – 30 cm’lik alanın tamamını temsil edecek şekilde 3 – 4 cm kalınlığında bir kesit çıkartılarak alınmalıdır.
Daha sonra bu toprak örnekler temiz bir kova içinde birbirine karıştırılmalı ve bu bölgeyi temsil eden tek bir toprak örneğini oluşturmalıdır.
Sonra fiziki olarak farklı olduğu tespit edilen diğer parselden aynı yöntem ile toprak örneği alınmalıdır.
Her bir örnek etiketlenerek belirlenen özellikler not edilmelidir. Örnekler bir laboratuvara gönderilerek analizleri yaptırılmalıdır.
Arazinin Değerlendirilmesi:
Toprak örneklerinin aşağıda belirtilen analiz kriterlerine göre değerlendirilmesi gerekmektedir.
Toprak parametreleri:
- pH: Trüfler genel olarak nötral ve hafif alkali toprakları tercih etmektedir. Bu nedenle, istenilen aralık 7-8.5 aralığındadır.
- Tekstür: Toprağın mineral partiküllerinin dağılımını ifade eden bu parametre sonraki uygulamaların değerlendirilmesi için önemlidir. Genellikle trüfler dengeli tekstüre toprakları tercih etmesine rağmen, yetiştirilmek istenilen türe göre tekstür dengesinin değerlendirilmesine yarar vardır.
- Organik madde miktarı: Organik madde miktarı değişkenlik göstermektedir. Örneğin Tuber aestivum için %1-22 aralığı optimal olarak değerlendirilmektedir.
- Kalsiyum oranı: Yapılan araştırmalar toprağın kalsiyum karbonat oranı ile Tuber aestivum ve T. melanosporum fruktifikasyon oranı arasında pozitif korelasyon olduğunu göstermektedir.
- Besin elementleri: Genel olarak trüf arazilerinde besin elementleri kritik bir etkiye sahip değildir. Fakat, arazide ağır bir element kirliliği trüf ve konukçu bitki gelişimine zarar verebileceği göz önünde tutulmalıdır.
Toprak özellikleri değerlendirildikten sonra arazinin iklim parametrelerinin değerlendirilmesi gerekmektedir. Özellikle konukçu bitki seçiminde önem arz etmektedir. Çünkü, trüfler hypogeous özellikleri bakımından günlük atmosferik değişimlerden etkilenmemesine rağmen bu durum konukçu bitki tarafından tolere edilemeyebilir.
İklim parametreleri:
- Yağış: Trüflerin fruktifikasyon oluşumu yaz yağmurlarıyla doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle, ilkbahar ve yaz aylarındaki yağış trüf gelişimini etkileyebilmektedir. Ayrıca, yıl içinde genel olarak dengeli bir yağış rejiminin varlığı arazi için pozitif bir etmendir.
- Sıcaklık: Ekstrem sıcaklıklar veya donlardan kaçınmak gerekmektedir. Özellikle, trüflerin ortalama sıcaklık verilerinin dikkate alınması gerekmektedir.
Arazi Seçimi:
Trüf mantarı bahçesi kurulumu için seçilecek arazilerin toprak ve iklim parametrelerinin üretilmek istenilen trüfler için uygunluğu tespit edilmelidir. Arazilerin istenilen kriterler bakımından uygun olması sonrasında araziye trüf bahçesi kurulmalıdır. Özellikle, toprağın özelliklerinin dikkatle irdelenmesi gerekmektedir. Temel olarak trüfler drenaj kabiliyeti yüksek iyi havalanabilir kireçli topraklarda gelişmektedir. Bu nedenle, kil oranı yüksek ve drenaj kabiliyeti zayıf topraklar trüfler için uygun olmayacaktır. Trüf mantarı yetiştiriciliği uzun soluklu bir yatırımdır. Bu nedenle, yapılacak uygulamaların niteliğini belirleyecek olan arazi dikkatle seçilmelidir.
Trüf mantarı yetiştiriciliğinde başarılar dilerim.
