Trüf mantarı yetiştiriciliği, ilk defa XVIII. yüzyılda Josep Talon’un trüf üreten alanlardaki küçük meşe fidanlarını başka alanlara aktarması sonucunda yeni alanların trüf ürettiğini fark etmesiyle başlamıştır. Talon, mikorizanın keşfinden çok önce trüflerin bitkilerle olan ilişkisini belirlemiş (bkz. Trüf Mantarlarının Bitkilerle İlişkisi) ve geliştirdiği yöntem 150 yıldan fazla bir süre “Talon Metodu” adıyla diğer üreticiler tarafından kullanılmıştır. Ancak, Talon metodunun birçok sınırlılığı bulunmaktaydı ve bu nedenle yeni bir trüf mikorizalı fidan geliştirme tekniğine ihtiyaç duyulmaktaydı.
1960’lı yıllarda Fransa’da kurulan bir startup şirketi tarafından ilk trüf aşılı fidanlar kontrollü sera ortamında geliştirildi. Takip eden yıllarda mikoloji alanındaki gelişmelerle birlikte, trüf aşılı fidanların toplu üretimi başlamıştır. Trüf mantarı yetiştiriciliğinde bir devrim olan trüf aşılı fidanların üretimi, günümüzdeki modern trüf mantarı yetiştiriciliği uygulamalarının temellerini atmıştır. Trüf aşılı fidan üretimi, trüf mantarı yetiştiriciliği sektöründe bir devrim niteliğindedir ve bu sektörün miladını oluşturmaktadır.
Doğru Fidan Temininin Önemi
Trüf mantarı yetiştiriciliğinde doğru fidanların temini oldukça önemlidir. Çünkü fidan temini, sonraki tüm uygulamalar üzerinde doğrudan etkiye sahiptir. Başka bir ifadeyle, üretilmek istenilen mantardan farklı olarak başka mantarların mikorizasına sahip veya sağlıksız fidanlarla kurulan bir trüf bahçesinden başarılı sonuçlar elde edilemeyecektir. Bu nedenle fidan üreticilerinin sağlıklı fidanlar kullanması gerekmektedir.
Yüksek Kaliteli Fidanların Özellikleri
Trüf mantarı yetiştiriciliğinin uzun soluklu bir yatırım olması nedeniyle kullanılacak fidanların yüksek kalitede olması gerekmektedir. Yüksek kaliteli fidanların şu özelliklere sahip olması beklenir:
- Fidanda bir hastalık belirtisinin olmaması
- Gelişimsel problemlerin olmaması
- Başka mantarlara ait mikorizanın olmaması
- Üretilmek istenilen trüf türünün yeterli miktarda mikorizasına sahip olması
Sağlıksız ve gelişim problemi olan fidanlarla arazi kurulduğunda, fidanlar araziye genellikle uyum sağlayamamakta ve özellikle ilk yıllarda ölmektedirler. Trüf mantarı yetiştiriciliğinde fidanların sağlıklı şekilde büyüyerek trüf mantarı gelişimini desteklemesi gerekmektedir.
Kontaminant Mantar Mikorizalarına Dikkat!!!
Trüf mantarı yetiştiriciliğinde kullanılacak olan fidanların, üretilmek istenilen trüf türünden başka bir mantar mikorizasına sahip olmaması gerekmektedir. Kontaminant mantar mikorizaları trüf üretimini riske atabilir. Özellikle, başka bir trüf türüne ait mikorizalar tespit edildiğinde üretilen tüm fidanların imha edilmesi, trüf üretiminin geleceğini riske atmamak bakımından oldukça önemlidir. Avrupa’da kurulan Tuber melanosporum bahçelerinde daha az ekonomik değere sahip Tuber brumale ve Tuber indicum (Çin trüfü) tespit edilmiştir. Görece istilacı olarak değerlendirilen bu türler, sonraki yıllarda Tuber melanosporum gelişimini durdurduğu tespit edilmiştir. Başka trüf türleriyle kontamine olmuş arazilerin temizlenmesi konusunda bir prosedürün bulunmaması nedeniyle, uzun yıllar sonrasında verilen emek ve harcanan para boşa gitmemesi için dikkatli olunmalıdır.
Sertifikasyon Programları ve Önemi
Trüf mantarı yetiştiriciliğinin riske atılmaması için özellikle Avrupa’da sertifikasyon programları uygulanmaya başlanmıştır. Bu sertifikasyon programlarıyla birlikte trüf mikorizalı fidanlar değerlendirilmekte ve verilen sertifikalarla birlikte sonraki yıllardaki trüf üretimi başarısı güvence altına alınmaktadır.
Avrupa’da bilinen beş farklı sertifikasyon metodu bulunmaktadır (Andrés-Alpuente ve ark., 2014). Bu sertifikasyon metotları farklı yöntemlerle trüf mikorizalı fidanları değerlendirse de temel olarak hepsi kontaminant mikorizaların olup olmadığını ve fidan sağlığını irdelemektedirler. Bu sertifikasyon yöntemleri için Fischer ve Colinas (1996) tarafından geliştirilen metot, moleküler ve istatistik yöntemlerinin de kullanılması bakımından en katı kurallı ve en kesin sonuçlara sahip olan metot olarak öne çıkmaktadır. Ancak, sertifikasyon sürecinde dikkat edilmesi gereken en önemli husus, analizi yapan analistin bu konudaki yetkinliğidir. Çünkü dikkatsiz veya deneyimsiz bir analist, özellikle morfolojik yöntemlerle yapılacak analizde kolaylıkla hata yapabilir.
Türkiye’de Durum ve Öneriler
Ülkemizde trüf mikorizalı fidan üreten sınırlı sayıda sera bulunmaktadır. Ancak bu seralarda üretilen fidanların kontrol edildiği ve sertifika verilen bir kurum yoktur. Bu nedenle, temin edilen fidanların üretilmek istenilen trüf türünün varlığı konusunda bu konudaki uzmanlardan destek alınması tavsiye edilmektedir.
Kaynaklar
Andrés-Alpuente A, Sánchez S, Martín M, Aguirre AJ, Barriuso JJ, 2014. Comparative analysis of different methods for evaluating quality of Quercus ilex seedlings ınoculated with Tuber melanosporum. Mycorrhiza, 24 (Suppl 1), 29 – 37.
Fischer C, Colinas C, 1996. Methodology for certification of Quercus ilex seedlings inoculated with Tuber melanosporum for commercial application. 1st International Conference on Mycorrhizae, 4 – 9 August 1996, Berkeley, California.
